Lạm dụng rượu và hút thuốc có nguy cơ bị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi

  11:36 AM 25/03/2019
Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi (HTVKCXĐ) là bệnh có tổn thương hoại tử tế bào xương và tuỷ xương do bị thiếu máu nuôi dưỡng. Vùng tổ chức hoại tử ban đầu tạo ra các vùng thưa xương, các ổ khuyết xương, về sau dẫn tới gẫy xương dưới sụn, cuối cùng gây xẹp chỏm xương đùi, thoái hoá thứ phát và gây mất chức năng của khớp háng. Bệnh thường gặp ở nam giới trẻ và trung niên (30 – 50 tuổi).

Hình ảnh hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hai bên giai đoạn muộn

- Rượu: Trong nhiều nghiên cứu về HTVKCXĐ trên thế giới và Việt Nam cho thấy nghiện rượu được xem là yếu tố nguy cơ cao gây hoại tử xương. Những người uống từ 400ml rượu mỗi tuần có nguy cơ HTVKCXĐ. Nghiện rượu là yếu tố nguy cơ cao gây hoại tử xương với vòng xoắn bệnh lý: Nghiện rượu - tăng lipoprotein máu – xơ cứng động mạch, hẹp lòng mạch - hoại tử xương.

- Thuốc lá: Theo chuyên gia Primal Kaur – Chuyên gia về bệnh loãng xương thuộc hệ thống các trường Đại học Y tế ở Philadelphia (Mỹ), Nicotine và các độc tố trong thuốc lá làm ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp từ nhiều góc độ.

+ Khói thuốc lá tạo ra một lượng lớn các chất oxy hóa, làm sản sinh ra một chuỗi các phản ứng gây tổn thương trên toàn bộ cơ thể, bao gồm cả các tế bào, cơ quan và hormone liên quan trong việc giữ gìn hệ xương khớp khỏe mạnh.

+ Hút thuốc lá làm giảm lượng calcitonin – là hormone có tác dụng tích cực ngăn ngừa tiêu xương. Vì thế, khi calcitonin giảm thì quá trình hủy xương diễn ra nhanh hơn, làm xương suy yếu.

+ Hút thuốc cũng làm tổn thương mạch máu, khiến nồng độ oxy trong máu giảm, tăng gấp đôi nguy cơ gãy xương.

+ Hút thuốc làm tăng nồng độ carbon monoxide, dẫn đến giảm lượng oxy trong máu từ đó làm cản trở quá trình tự sửa chữa hư tổn của sụn khớp.

- Các nghiên cứu trong nước cho thấy bệnh HTVKCXĐ chủ yếu gặp ở nam giới (80 – 90%), độ tuổi trung bình từ 40 đến 50 tuổi, yếu tố nguy cơ do lạm dụng rượu là 75% đến 85%, trong đó lạm dụng rượu kết hợp với hút thuốc lá, thuốc lào chiếm tỉ lệ từ 65 – 72%. Các yếu tố nguy cơ khác chiếm tỉ lệ thấp.

- Như vậy, thủ phạm chủ yếu gây hoại tử chỏm xương đùi ở nước ta là do lạm dụng rượu kết hợp với hút thuốc lá, thuốc lào quá nhiều, đây là yếu tố chính làm tổn thương, viêm mạn tính và làm tắc các mao mạch (mạch máu nhỏ) nuôi chỏm xương đùi, dẫn đến các tế bào xương sụn vùng chỏm bị thiếu máu và hoại tử dần. Bệnh diễn biến ngày càng nặng dẫn đến gãy xương dưới sụn và xẹp chỏm.

- Bên cạnh đó, còn do nhiều nguyên nhân khác gây ra bệnh HTVKCXĐ như: Chấn thương tại khớp háng (trật khớp háng, gãy cổ xương đùi), bệnh khí ép (thợ lặn, công nhân làm hầm mỏ), bệnh lí tự miễn (viêm khớp dạng thấp, Lupus ban đỏ,...), ghép tạng, bệnh lí tăng đông và bệnh tắc mạch tự phát, đái tháo đường, lạm dụng thuốc có chứa corticoid...

- Đây là căn bệnh diễn biến âm thầm, từ từ cho đến khi chúng ta bắt đầu cảm nhận được cảm giác đau ở khớp háng bị tổn thương thì đồng nghĩa bệnh đã tiến triển đến giai đoạn trung bình trở lên. Một số trường hợp người bệnh không có triệu chứng đầu tiên đau tại khớp háng mà trong giai đoạn sớm người bệnh có cảm giác đau khớp gối cùng bên hoặc có cảm giác đau vùng mông và đau gối cùng bên khớp háng bị tổn thương. Chính vì thế, một số người bệnh dễ bị chẩn đoán là thoái hóa khớp gối hay bệnh lí tại khớp gối hoặc bệnh lý thoát vị đĩa đệm mà bị bỏ qua chẩn đoán HTVKCXĐ giai đoạn sớm.

- Vì vậy, người bệnh nên nghĩ đến bệnh hoại tử chỏm xương đùi khi thấy mình nằm trong nhóm nguy cơ cao như đã nêu trên. Bên cạnh đó, khi có biểu hiện đau khớp háng 1 bên hay 2 bên đặc biệt khi ngồi xổm, dạng khép khớp háng, xoay trong khớp háng, đau khi đi nhiều hay đứng lâu và giảm khi nghỉ ngơi hoặc có biểu hiện đau khớp gối dai dẳng mà chưa tìm ra nguyên nhân tổn thương tại khớp gối. Người bệnh cần đi khám tại các bệnh viện lớn có chuyên khoa cơ xương khớp để được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

- Hoại tử chỏm xương đùi nếu điều trị sớm khi giai đoạn chỏm chưa bị sụp lún có thể tránh cho bệnh nhân nguy cơ phải thay khớp háng. Như vậy, chẩn đoán sớm là yếu tố quan trọng giúp bệnh nhân có nhiều cơ hội để tránh cuộc mổ thay khớp háng.

- Dự phòng hoại tử chỏm xương đùi đòi hỏi mỗi người chúng ta cần thiết lập cho mình chế độ sinh hoạt lành mạnh, thể lực vừa sức, đều đặn. Đặc biệt tránh các yếu tố nguy cơ có thể loại bỏ được như rượu bia, thuốc lá, thuốc lào.

TS.BS. Mai Đắc Việt - Khoa Phẫu thuật Khớp

Viện Chấn thương Chỉnh hình - Bệnh viện TWQĐ 108

Chia sẻ