1. Vi rút học
HAV là một loại vi rút RNA thuộc họ Picornaviridae, không có vỏ bọc (non-enveloped) và có kích thước khoảng 27–28 nm. Vi rút này rất bền vững trong môi trường, có thể tồn tại trong nước, thực phẩm và bề mặt bị ô nhiễm trong thời gian dài
Hình 1. Viêm gan vi rút A (Nguồn CDC)
2. Đường lây truyền
Vi rút HAV lây truyền chủ yếu qua đường phân – miệng, thông qua:
• Ăn uống thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm.
• Tiếp xúc gần gũi với người nhiễm bệnh, bao gồm quan hệ tình dục, đặc biệt là quan hệ đường miệng – hậu môn.
• Sử dụng chung vật dụng cá nhân với người nhiễm bệnh.
Tại Việt Nam, nguy cơ lây nhiễm cao hơn ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém, nguồn nước không an toàn và thói quen ăn uống không hợp vệ sinh.
3. Triệu chứng thường gặp
Thời gian ủ bệnh của viêm gan A thường từ 14 đến 28 ngày. Triệu chứng có thể bao gồm:
• Sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn.
• Buồn nôn, nôn, đau bụng.
• Tiêu chảy.
• Nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu.
• Vàng da, vàng mắt.
Trẻ em dưới 6 tuổi thường không có triệu chứng rõ ràng, nhưng vẫn có thể lây truyền vi rút cho người khác.
4. Điều trị
Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho viêm gan A. Việc điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ, bao gồm:
• Nghỉ ngơi đầy đủ.
• Dinh dưỡng hợp lý, đảm bảo đủ nước và điện giải.
• Tránh sử dụng các thuốc có thể gây hại cho gan, như paracetamol
Hầu hết bệnh nhân hồi phục hoàn toàn sau vài tuần đến vài tháng và có miễn dịch suốt đời. Tuy nhiên, cần theo dõi sát và nhập viện nếu có dấu hiệu suy gan cấp.
5. Phòng bệnh
Viêm gan A có thể phòng ngừa hiệu quả thông qua:
• Tiêm vắc-xin: Vắc-xin viêm gan A an toàn và hiệu quả cao. CDC khuyến cáo tiêm vắc-xin cho:
o Tất cả trẻ em từ 12 đến 23 tháng tuổi.
o Người lớn chưa từng tiêm vắc-xin và có nguy cơ cao, như người du lịch đến vùng có dịch, người sử dụng ma túy, người có quan hệ đồng giới nam, người có bệnh gan mạn tính.
• Vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
• Vệ sinh thực phẩm: Ăn chín, uống sôi; tránh ăn hải sản sống hoặc chưa nấu chín kỹ.
• Vệ sinh môi trường: Xử lý phân và rác thải đúng cách; đảm bảo nguồn nước sạch.
Tài liệu tham khảo
1. CDC: https://www.cdc.gov/hepatitis-a/index.html
2. WHO: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-a
ĐD. Thân Thị Phượng
Khoa Bệnh lây đường máu (A4-A) - Viện Lâm sàng các bệnh truyền nhiễm