Những tác dụng phụ phổ biến bao gồm:
Viêm niêm mạc miệng: Hóa trị có thể làm tổn thương các tế bào niêm mạc miệng, gây loét miệng, đau rát và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Khô miệng : Tuyến nước bọt bị ảnh hưởng, giảm tiết nước bọt, làm mất cân bằng hệ vi sinh và tăng nguy cơ sâu răng.
Suy yếu men răng và viêm lợi: Môi trường axit trong miệng tăng cao do giảm tiết nước bọt, dẫn đến viêm lợi và mất khoáng men răng.
Nhiễm nấm miệng: Sự suy giảm miễn dịch và mất cân bằng hệ vi sinh miệng tạo điều kiện cho nấm Candida phát triển, gây viêm và đau.
Nguy cơ hoại tử xương hàm: Ở một số bệnh nhân, hóa trị kết hợp với xạ trị có thể làm suy giảm tuần hoàn máu đến xương hàm, gây viêm xương và hoại tử xương hàm (osteoradionecrosis).
Chăm sóc răng miệng đúng cách sau điều trị hóa chất
Vệ sinh răng miệng hàng ngày
Đánh răng ít nhất hai lần mỗi ngày với bàn chải lông mềm và kem đánh răng chứa fluoride.
Sử dụng chỉ nha khoa hoặc tăm nước nhẹ nhàng để làm sạch mảng bám giữa các kẽ răng, hạn chế nguy cơ viêm nhiễm.
Súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch súc miệng không chứa cồn (chlorhexidine 0.12% hoặc bicarbonate) để giảm vi khuẩn và làm dịu niêm mạc miệng.
Hạn chế đánh răng ngay sau khi ăn thực phẩm có tính axit (như nước cam, chanh) để tránh làm tổn thương men răng.
Kiểm soát tình trạng khô miệng
Uống nhiều nước (1,5 - 2 lít/ngày), nhấp từng ngụm nhỏ để duy trì độ ẩm cho khoang miệng.
Dùng viên ngậm hoặc xịt kích thích tuyến nước bọt có chứa xylitol hoặc carboxymethylcellulose để giảm cảm giác khô miệng.
Tránh uống cà phê, rượu và hút thuốc lá, vì những chất này có thể làm nặng thêm tình trạng khô miệng.
Chế độ ăn uống hỗ trợ sức khỏe răng miệng
Bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin D và vitamin A (sữa, cá hồi, rau xanh) để hỗ trợ tái khoáng răng.
Ăn thức ăn mềm, dễ nhai và giàu protein để bảo vệ niêm mạc miệng.
Hạn chế đường và thực phẩm chế biến sẵn, vì chúng có thể gây sâu răng và nhiễm trùng nấm men.
Phòng ngừa và điều trị viêm niêm mạc miệng
Sử dụng nước muối ấm hoặc bicarbonate súc miệng 3-4 lần/ngày để giảm viêm.
Thoa gel làm dịu niêm mạc (chứa hyaluronic acid hoặc benzocaine) để giảm đau và giúp vết loét mau lành.
Trong trường hợp viêm nặng hoặc nhiễm nấm, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng nấm (nystatin) hoặc thuốc giảm đau tại chỗ (lidocaine).
Thăm khám nha khoa định kỳ
Bệnh nhân nên khám răng trước khi vào liệu trình điều trị hóa chất hoặc xạ trị.Bệnh nhân cần khám nha khoa ít nhất 3-6 tháng/lần để kiểm tra tình trạng răng miệng, làm sạch cao răng và điều trị sớm các vấn đề răng miệng. Nếu có dấu hiệu:
Đau răng kéo dài
Chảy máu lợi
Nhiễm trùng hoặc loét miệng không lành sau 2 tuần
Hãy đến gặp bác sĩ nha khoa để được thăm khám kịp thời.
Chăm sóc răng miệng đúng cách không chỉ giúp giảm thiểu các tác dụng phụ của hóa trị mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư đầu mặt cổ.Sức khỏe răng miệng tốt giúp bệnh nhân ăn nhai tốt sẽ hồi phục sức khỏe sớm và dung nạp hóa chất tốt hơn, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị. Ngoài việc duy trì vệ sinh răng miệng, bệnh nhân cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, giữ tinh thần lạc quan và theo dõi sức khỏe định kỳ để đảm bảo phục hồi tốt nhất sau điều trị.
ThS.BS Nguyễn Quỳnh Tú
Khoa Ung thư tổng hợp, Bệnh viện TWQĐ 108