Lệch lạc khớp cắn có thể ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe như sang chấn khớp thái dương hàm, giảm chức năng ăn nhai, phát âm và tạo điều kiện cho một số bệnh răng miệng phát triển. Đồng thời còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt và các vấn đề về tâm lý.
Trên lâm sàng các hình thái lệch lạc khớp cắn rất đa dạng và phong phú, trong đó lệch lạc khớp cắn do bất cân xứng của xương hàm là một hình thái phức tạp nhất. Phương pháp chỉnh nha đơn thuần thường không thành công và phẫu thuật sắp xếp lại xương hàm hoặc các khối răng - xương ổ răng là cách chọn lựa duy nhất cho những trường hợp này. Tuy nhiên, điều trị phối hợp giữa chỉnh nha và phẫu thuật cắt chỉnh xương hàm là quan trọng và cần thiết.
1. Một số hình thái lệch lạc khớp cằn do bất cân xứng của xương hàm
Trên lâm sàng các hình thái lệch lạc khớp cắn rất đa dạng và phong phú, trong đó lệch lạc khớp cắn do bất cân xứng của xương hàm là một hình thái phức tạp nhất. Phương pháp chỉnh nha đơn thuần thường không thành công và phẫu thuật sắp xếp lại xương hàm hoặc các khối răng - xương ổ răng là cách chọn lựa duy nhất cho những trường hợp này. Tuy nhiên, điều trị phối hợp giữa chỉnh nha và phẫu thuật cắt chỉnh xương hàm là quan trọng và cần thiết.
1. Một số hình thái lệch lạc khớp cằn do bất cân xứng của xương hàm
Ảnh bệnh nhân 1: Vẩu xương hàm trên (vẩu) + cười hở lợi
2. Chỉ định của phẫu thuật cắt chỉnh xương hàm (Orthognathic surgery):
- Sự bất hòa trầm trọng giữa 2 xương hàm.
- Xương hàm không cân xứng
- Rối loạn theo chiều đứng của xương hàm
- Sự bất hòa theo chiều ngang của xương hàm
- Bệnh nhân không còn tăng trưởng
3. Một số kỹ thuật cắt chỉnh xương hàm thường được áp dụng để điều trị lệch lạc khớp cắn do xương là:
3.1. Đối với xương hàm trên:
- Kỹ thuật cắt xương hàm trên kiểu Lefort I: Phẫu thuật cắt rời toàn bộ xương hàm trên (Lefort I) được sử dụng cho hầu hết các trường hợp cần di chuyển toàn bộ khối xương hàm trên ra trước, lui sau, lên trên, xuống dưới và xoay trái-phải, lên-xuống không cân xứng để điều trị xương hàm trên lùi, nhô, quá triển theo chiều đứng, bị nghiêng (canting).
- Kỹ thuật cắt nhóm răng cửa hàm trên kiểu Wassmund: Phẫu thuật cắt khối xương ổ răng phía trước ở vùng răng cối nhỏ kết hợp với nhổ 2 răng cối nhỏ trên được sử dụng trong điều trị nhô xương ổ răng hàm trên hoặc cắn hở giúp điều chỉnh độ nhô, độ lộ răng so với môi trên cũng như trục của các răng trước trên.
3.2. Đối với xương hàm dưới:
- Kỹ thuật chẻ dọc cành lên xương hàm dưới 2 bên (Kỹ thuật BSSO -Bilateral sagital split osteotomy): được sử dụng cho hầu hết các trường hợp phẫu thuật ở hàm dưới vì: nó giúp di chuyển thân xương hàm dưới ra trước, lui sau, xoay lên, xoay xuống, xoay trái phải không cân xứng một cách linh hoạt để điều trị xương hàm dưới lùi, nhô, bất đối xứng.)
- Kỹ thuật cắt nhóm răng cửa hàm dưới kiểu Kolle: Phẫu thuật cắt khối xương ổ răng ở vùng răng cối nhỏ kết hợp với nhổ hai răng cối nhỏ dưới được sử dụng trong điều trị nhô xương ổ răng hàm dưới hoặc cắn hở giúp điều chỉnh độ nhô, độ lộ răng so với môi dưới cũng như trục của các răng trước dưới.
4. Các kỹ thuật kết hợp khác:
- Phẫu thuật tạo hình cằm: kéo dài hay thu ngắn hoặc làm thon gọn cằm nhằm làm tăng thẩm mỹ và độ hài hoà cho gương mặt.
- Phẫu thuật tạo hình mũi để tăng thẩm mỹ cho gương mặt hoặc sửa chữa biến dạng đầu mũi thứ phát sau phẫu thuật di chuyển xương hàm trên.
- Phẫu thuật loại bỏ hoặc ghép xương thêm trên bề mặt xương hàm trên và xương hàm dưới, hoặc bơm chất làm đầy để tạo đường nét gương mặt đều đặn, mềm mại và cân xứng.
- Phẫu thuật loại bỏ mô thừa vùng dưới cằm sau phẫu thuật đẩy lùi nhiều xương hàm dưới.
- Phẫu thuật làm tăng hay giảm độ dầy môi, hoặc kéo dài hay thu ngắn môi.
4. Kết quả sau phẫu thuật:
Bệnh nhân 1:
- Sự bất hòa trầm trọng giữa 2 xương hàm.
- Xương hàm không cân xứng
- Rối loạn theo chiều đứng của xương hàm
- Sự bất hòa theo chiều ngang của xương hàm
- Bệnh nhân không còn tăng trưởng
3. Một số kỹ thuật cắt chỉnh xương hàm thường được áp dụng để điều trị lệch lạc khớp cắn do xương là:
3.1. Đối với xương hàm trên:
- Kỹ thuật cắt xương hàm trên kiểu Lefort I: Phẫu thuật cắt rời toàn bộ xương hàm trên (Lefort I) được sử dụng cho hầu hết các trường hợp cần di chuyển toàn bộ khối xương hàm trên ra trước, lui sau, lên trên, xuống dưới và xoay trái-phải, lên-xuống không cân xứng để điều trị xương hàm trên lùi, nhô, quá triển theo chiều đứng, bị nghiêng (canting).
- Kỹ thuật cắt nhóm răng cửa hàm trên kiểu Wassmund: Phẫu thuật cắt khối xương ổ răng phía trước ở vùng răng cối nhỏ kết hợp với nhổ 2 răng cối nhỏ trên được sử dụng trong điều trị nhô xương ổ răng hàm trên hoặc cắn hở giúp điều chỉnh độ nhô, độ lộ răng so với môi trên cũng như trục của các răng trước trên.
3.2. Đối với xương hàm dưới:
- Kỹ thuật chẻ dọc cành lên xương hàm dưới 2 bên (Kỹ thuật BSSO -Bilateral sagital split osteotomy): được sử dụng cho hầu hết các trường hợp phẫu thuật ở hàm dưới vì: nó giúp di chuyển thân xương hàm dưới ra trước, lui sau, xoay lên, xoay xuống, xoay trái phải không cân xứng một cách linh hoạt để điều trị xương hàm dưới lùi, nhô, bất đối xứng.)
- Kỹ thuật cắt nhóm răng cửa hàm dưới kiểu Kolle: Phẫu thuật cắt khối xương ổ răng ở vùng răng cối nhỏ kết hợp với nhổ hai răng cối nhỏ dưới được sử dụng trong điều trị nhô xương ổ răng hàm dưới hoặc cắn hở giúp điều chỉnh độ nhô, độ lộ răng so với môi dưới cũng như trục của các răng trước dưới.
4. Các kỹ thuật kết hợp khác:
- Phẫu thuật tạo hình cằm: kéo dài hay thu ngắn hoặc làm thon gọn cằm nhằm làm tăng thẩm mỹ và độ hài hoà cho gương mặt.
- Phẫu thuật tạo hình mũi để tăng thẩm mỹ cho gương mặt hoặc sửa chữa biến dạng đầu mũi thứ phát sau phẫu thuật di chuyển xương hàm trên.
- Phẫu thuật loại bỏ hoặc ghép xương thêm trên bề mặt xương hàm trên và xương hàm dưới, hoặc bơm chất làm đầy để tạo đường nét gương mặt đều đặn, mềm mại và cân xứng.
- Phẫu thuật loại bỏ mô thừa vùng dưới cằm sau phẫu thuật đẩy lùi nhiều xương hàm dưới.
- Phẫu thuật làm tăng hay giảm độ dầy môi, hoặc kéo dài hay thu ngắn môi.
4. Kết quả sau phẫu thuật:
Bệnh nhân 1:
Ảnh bệnh nhân trước mổ: BN vẩu xương hàm trên + cười hở lợi
Bệnh nhân 2:
Ảnh bệnh nhân trước mổ: Vẩu xương hàm dưới (móm),
Bệnh nhân 3:
Bài và ảnh: TS. BS. Lê Thị Thu Hải
Khoa Phẫu thuật Hàm mặt và Tạo hình Thẩm mỹ - Bệnh viện TƯQĐ 108
Khoa Phẫu thuật Hàm mặt và Tạo hình Thẩm mỹ - Bệnh viện TƯQĐ 108