Trong năm 2024 nước ta ghi nhận 289.876 trường hợp mắc cúm mùa và tính từ đầu năm 2025 đến nay đã ghi nhận thêm 912 trường hợp. Tại khoa hồi sức Truyền nhiễm Bệnh viện trung ương Quân đội 108, từ đầu năm 2025 cũng đã ghi nhận nhiều ca cúm viêm phổi nặng, suy đa tạng. Tiêm vắc xin phòng bệnh cúm mùa nhắc lại hàng năm là một biện pháp phòng bệnh cúm mùa có hiệu quả nhất.
Hiệu quả và thời gian bảo vệ của vắc xin cúm mùa?
Sau khi tiêm vắc xin cúm, cơ thể bắt đầu sản xuất kháng thể bảo vệ và có thể sẽ có miễn dịch bảo vệ sau tiêm 2 tuần. Vắc xin cúm có hiệu quả phòng bệnh từ 32% - 60%, do đó ngay cả khi tiêm vắc xin cúm thì bạn vẫn có thể bị cúm. Thông thường vắc xin sẽ có tác dụng trong thời gian là dưới 1 năm (khoảng 6 tháng). Ngoài việc giúp ngăn ngừa bệnh cúm thì vắc xin còn làm mức độ nặng của bệnh, giảm tỷ lệ phải nhập viện 63 - 78%.
Tại sao chúng ta vẫn phải tiêm vắc xin phòng cúm nhắc lại hàng năm?
Khi tiêm vắc xin cúm sẽ giúp sản sinh kháng thể bảo vệ cơ thể để chống lại virus cúm và nồng độ kháng thể bảo vệ có thể giảm theo thời gian, thông thường vắc xin có tác dụng trong thời gian là khoảng 6 tháng. Vì vậy, tiêm vắc xin cúm hàng năm giúp tăng cường miễn dịch bảo vệ đối với chủng cúm đang lưu hành tại thời điểm đó. Đặc biệt là ở trẻ em và người già có khả năng miễn dịch tương đối thấp.
Mặt khác, kháng nguyên H và N của virus cúm thường xuyên biến đổi theo thời gian, miễn dịch có được từ vắc xin hoặc do nhiễm cúm lần trước không thể bảo vệ khỏi chủng virus trong mùa cúm lần sau. Điều này giải thích những vụ đại dịch, người mắc cúm đợt trước vẫn có thể mắc đợt sau. Do đó, các nhà nghiên cứu phải nghiên cứu và sản xuất vắc xin cúm với những thành phần vắc xin ngừa cúm được điều chỉnh phù hợp với chủng virus cúm đang lưu hành trên thế giới. Vào mỗi mùa cúm, các trung tâm giám sát bệnh cúm trên toàn cầu sẽ theo dõi, xác định các chủng cúm mới đang lưu hành. Tổ chức Y tế Thế giới sẽ chọn ra những chủng cúm có khả năng lưu hành cao nhất để phát triển vắc xin mới và triển khai tiêm trước mỗi mùa cúm.
Chúng ta nên tiêm vắc xin cúm vào thời điểm nào?
Chủng virus cúm thay đổi hàng năm nên cần tiêm vắc xin cúm mùa trước khi vào mùa cúm của năm đó và nên tiêm càng sớm càng tốt khi có vắc xin mới.
Nghiên cứu dịch tễ học ở Việt Nam cho thấy dịch cúm thường xuất hiện quanh năm, cao nhất vào tháng 3, tháng 4, tháng 9 và tháng 10 hàng năm. Do vậy, chúng ta nên tiêm trước mùa cúm, tối ưu nhất là khoảng 2 tuần đến 1 tháng trước mùa cúm hàng năm.
Đặc biệt đối với phụ nữ đang dự định có thai, tốt nhất nên tiêm vắc xin phòng cúm trước khi có thai. Tuy nhiên, nếu chưa kịp tiêm trước khi mang thai thì vẫn có thể tiêm phòng vắc xin ngừa cúm bất hoạt vào 3 tháng giữa thai kỳ. Phụ nữ mang thai khi được tiêm vắc xin phòng cúm sẽ giảm nguy cơ mắc cúm, giảm các biến chứng nặng của bệnh cúm, bảo vệ thai nhi và truyền kháng thể bảo vệ cho trẻ giúp trẻ có khả năng miễn dịch với bệnh cúm trong những tháng đầu sau sinh.
Đối tượng nào nên tiêm phòng cúm mùa?
Bệnh cúm có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, mọi đối tượng người bệnh. Do đó mọi người đều nên tiêm phòng cúm hàng năm. Đặc biệt là trẻ em, phụ nữ có thai và người lớn tuổi, người thừa cân béo phì, người mắc các bệnh mạn tính (tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh phổi mạn tính…), người suy giảm miễn dịch. Với những đối tượng này nếu mắc cúm thì nguy cơ bệnh diễn biến nặng cao hơn.
Bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn
Khoa hồi sức Truyền nhiễm, Bệnh viện TWQĐ 108