Hình bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và COVID -19 (ảnh internet)
1. Bệnh nhân hen và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có dễ mắc COVID-19 hơn hay không?
Bệnh nhân hen và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đều có một đặc điểm chung là viêm mạn tính đường dẫn khí, gây tắc nghẽn đường thở. Trên nền tổn thương như vậy, bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp hơn, trong đó có nhiễm SARS-CoV-2. Mặt khác, tỷ lệ lớn bệnh nhân mắc hen phế quản và COPD thường ở nhóm cao tuổi, khả năng miễn dịch suy giảm, có thể mắc thêm nhiều bệnh lý nền, cũng làm cho virus SARS-CoV-2 dễ dàng xâm nhập gây tổn thương và bội nhiễm các vi khuẩn khác. Thực tế đã cho thấy phần lớn các bệnh nhân COVID-19 mức độ nặng và rất nặng đều là các đối tượng có bệnh lý nền, trong đó có hen và COPD. Theo các nghiên cứu đã được công bố, COPD và hen không làm tăng tỷ lệ mắc COVID-19 ở nhóm bệnh nhân này, tuy nhiên tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân COPD mắc COVID-19 cao gấp 3 lần so với nhóm người khỏe mạnh mắc COVID-19.
2. Người hút thuốc lá với COVID-19 thì như thế nào?
Người hút thuốc dù chưa bị COPD cũng có nguy cơ cao hơn đối với SARS-COV-2. Bởi khói thuốc làm suy giảm hoạt động của hệ thống vận chuyển chất nhầy (các tế bào có lông chuyển của biểu mô đường hô hấp). Hệ thống này hoạt động như một cái chổi quét sạch các vật thể lạ ra khỏi hệ hô hấp. Bệnh COPD xuất hiện âm thầm nên nhiều khi người hút thuốc đã mắc bệnh này mà chưa được chẩn đoán.
3. Bệnh nhân hen có thể lên cơn khó thở. Làm sao phân biệt với khó thở do mắc COVID-19?
Bệnh nhân hen có thể lên cơn khó thở khi gặp tác nhân kích thích, đặc biệt ở những người chưa được kiểm soát hen tốt. Vì vậy, họ phải làm hai việc: thứ nhất, gặp bác sĩ để được chẩn đoán, điều trị phù hợp; thứ hai, tránh các tác nhân kích thích.
COVID-19 sẽ gây sốt, ho và khó thở. Những cơn kịch phát của hen và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) nếu không bị nhiễm trùng thì không có sốt mà chủ yếu là khó thở. Trong thời điểm hiện nay, những bệnh nhân có sốt thì phải mặc định là mắc COVID-19. Nếu bị khó thở, bệnh nhân hen và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có thể dùng thêm thuốc cắt cơn. Nếu sau 6 nhát xịt thuốc giãn phế quản/giờ mà không hết thì đi cấp cứu ngay.
4. Cần lưu ý gì khi bệnh nhân có sốt kèm theo ho, khó thở?
Cần lưu ý về các yếu tố dịch tễ học: tiếp xúc với người bệnh ở trong vùng dịch. Gần đây, các bác sĩ cũng nhận thấy dấu hiệu nghẹt mũi, mất mùi ở bệnh nhân COVID-19 bên cạnh sốt, ho và khó thở.
5. Khó thở cũng do nhiều nguyên nhân. Vậy làm sao xác định nguyên nhân chính?
Đường hô hấp bắt đầu từ mũi xuống phế nang. Bất kỳ trở ngại nào trên đường hô hấp cũng gây khó thở. Bệnh nhân phải nhận biết các dấu hiệu của mũi hay cổ, lưng ngực, để mô tả với bác sĩ, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp khác nhau để xác định vị trí gây khó thở, nội soi tai mũi họng, nghe các tiếng thổi ở cổ, ngực, đo chức năng hô hấp.
6. Cần phải làm gì khi vẫn khó thở dù đã dùng đúng và đủ liều thuốc dùng hàng ngày như đã được kê đơn? Có nên dùng máy hỗ trợ thở hay không?
Dù đã dùng đúng và đủ liều thuốc dùng ngày như đã được kê đơn mà vẫn còn khó thở, bệnh nhân nên dùng 2 nhát thuốc cắt cơn trực tiếp hay qua buồng đệm mỗi 20 phút. Sau 1 giờ với 6 nhát cắt cơn mà vẫn còn khó thở thì cấp cứu ở nơi gần nhất. Trong giai đoạn COVID-19, không dùng máy phun khí dung ngay cả trong bệnh viện. Máy trợ thở hiện nay chỉ dùng ở nhà cho bệnh nhân bị ngưng thở lúc ngủ. Các loại khác không nên tự ý mua và sử dụng vì rất nguy hiểm.
7. Nếu không gặp được bác sĩ, cần làm gì với đơn thuốc đang dùng?
Bệnh nhân có thể gọi điện thoại gặp bác sĩ, nếu không được, có thể tự mua thuốc theo đơn cũ từng tháng 1 cho đến khi được gặp lại bác sĩ. Bệnh nhân hô hấp luôn có sẵn thuốc cắt cơn bên cạnh các thuốc kiểm soát dùng duy trì. Nên dùng thêm kẽm và Omega 3. Không cần thêm thiết bị nào khác tại nhà, ngoại trừ bình oxy nếu có chỉ định của bác sĩ. Bệnh nhân hô hấp nên ở trong nhà khi nồng độ bụi mịn cao ở ngoài đường. Nếu đi ra ngoài, nên sử dụng phương tiện công cộng. Rửa mũi bằng nước biển sâu, ngày 2 lần.
8. Nên dinh dưỡng như thế nào?
Ăn các loại cá có mỡ, ăn cam, chanh, quýt, bưởi, uống 10 mg kẽm một ngày, tập thể dục, phơi nắng sáng, uống sữa sẽ là những biện pháp đơn giản để bảo vệ hệ hô hấp. Và nên tập thở. Dưới đây là bài vè 12 câu dạy thở của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện:
9. Tập thở thế nào dễ áp dụng?
Người bệnh bị COPD nên tiến hành tập các bài tập thở thường xuyên, giúp cjho hệ hô hấp khỏe hơn như:
Thót bụng thở ra
Phình bụng thở vào
Hai vai bất động
Chân tay thả lỏng
Êm chậm sâu đều
Tập trung theo dõi
Luồng ra luồng vào
Bình thường qua mũi
Khi gấp qua mồm
Đứng ngồi hay nằm
Ở đâu cũng được
Lúc nào cũng được
BS Ngô Chí Công – Khoa Cấp cứu BVTWQĐ 108 (st)