Hệ thống xương là một trong những cơ quan hay bị ung thư di căn nhất và thường gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tại Mỹ hàng năm có trên một triệu ca ung thư mới mắc, trong đó ước tính khoảng 300.000 - 400.000 ca có di căn xương, chiếm 30-70% tổng số bệnh nhân bị ung thư. Tại Việt Nam, do phát hiện ung thư thường ở giai đoạn muộn nên tỷ lệ di căn xương cao hơn so với các nước phát triển. Di căn xương (DCX) không những làm giảm thời gian sống thêm của bệnh nhân mà còn gây ra các biến chứng nặng nề như gãy xương bệnh lý, chèn ép tủy sống... gây ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng sống của người bệnh.
Những loại ung thư hay gây di căn vào xương bao gồm ung thư ở các cơ quan như phổi, vú (nữ), tiền liệt tuyến, tuyến giáp, dạ dày... Trong đó, ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến có tỷ lệ di căn xương 60-70%; ung thư phổi, tuyến giáp là 30 – 40%... Di căn xương thường hay ở các xương có nhiều tủy như: cột sống, xương chậu, xương sườn, xương sọ (chiếm 70%), xương cánh tay, xương dài ở hai chi chiếm khoảng 10%.
Dựa theo đặc điểm hình thái và sinh lý bệnh, tổn thương di căn xương được chia thành 03 loại: Tổn thương dạng hủy xương, dạng tạo xương và dạng hỗn hợp. Tổn thương dạng tạo xương thường hay gặp trong ung thư tiền liệt tuyến, trong khi tổn thương dạng hủy xương hay gặp trong ung thư vú, ung thư phổi...
Những loại ung thư hay gây di căn vào xương bao gồm ung thư ở các cơ quan như phổi, vú (nữ), tiền liệt tuyến, tuyến giáp, dạ dày... Trong đó, ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến có tỷ lệ di căn xương 60-70%; ung thư phổi, tuyến giáp là 30 – 40%... Di căn xương thường hay ở các xương có nhiều tủy như: cột sống, xương chậu, xương sườn, xương sọ (chiếm 70%), xương cánh tay, xương dài ở hai chi chiếm khoảng 10%.
Dựa theo đặc điểm hình thái và sinh lý bệnh, tổn thương di căn xương được chia thành 03 loại: Tổn thương dạng hủy xương, dạng tạo xương và dạng hỗn hợp. Tổn thương dạng tạo xương thường hay gặp trong ung thư tiền liệt tuyến, trong khi tổn thương dạng hủy xương hay gặp trong ung thư vú, ung thư phổi...
Ngày nay, xu hướng điều trị giảm đau do ung thư DCX là điều trị đa mô thức bao gồm: phẫu thuật, xạ trị ngoài, sử dụng đồng vị phóng xạ, thuốc giảm đau, thuốc ức chế hủy xương nhóm biphosphonat...Mục đích điều trị nhằm giảm triệu chứng đau, cải thiện chất lượng sống, bảo tồn chức năng, và duy trì tính toàn vẹn của xương. Trong đó xạ trị ngoài là phương pháp điều trị giảm đau nổi bật với nhiều ưu điểm: hiệu quả giảm đau tốt, thời gian giảm đau kéo dài và ít tác dụng phụ, chi phí điều trị thấp. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy xạ trị ngoài có hiệu quả làm giảm đau 50-80% tổng số bệnh nhân điều trị, trong đó có tới 1/3 số bệnh nhân đáp ứng hoàn toàn và hết đau sau đợt xạ trị. Trong 3 – 5 ngày đầu sau xạ trị, 40% bệnh nhân có thể thấy triệu chứng đau tăng lên (hiện tượng flare) và cần tiếp tục điều trị thuốc giảm đau. Tác dụng giảm đau rõ rệt của xạ trị đạt được sau điều trị 1 – 2 tuần và có thể kéo dài 3 – 12 tháng. Nếu bệnh nhân xuất hiện đau lại tại vị trí cũ sau điều trị có thể tiến hành xạ trị giảm đau lại cho bệnh nhân. Theo Hiệp Hội Xạ trị ung thư Mỹ (ASTRO), xạ trị ngoài được coi là phương pháp điều trị giảm đau cơ bản cho bệnh nhân ung thư DCX chưa có biến chứng.
Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108 được thành lập từ tháng 5/2013, được trang bị một hệ thống máy gia tốc hiện đại của hãng Varian – Mỹ, đã thực hiện kỹ thuật xạ trị giảm đau cho nhiều bệnh nhân ung thư DCX đạt hiệu quả giảm đau cao và số lượng bệnh nhân đến điều trị ngày càng tăng. Đánh giá kết quả bước đầu có trên 80% bệnh nhân sau xạ trị giảm đau một phần và hết đau hoàn toàn, cải thiện vận động tốt, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm chi phí điều trị cho người bệnh.
Tóm tắt quy trình xạ trị giảm đau DCX tại Khoa Xạ trị - Bệnh viện TƯQĐ 108
1. Khám toàn trạng, đánh giá mức độ đau bằng thang điểm đau VAS (0-10 điểm).
2. Chẩn đoán, hội chẩn điều trị.
3. Chụp CT mô phỏng xạ trị, lập kế hoạch điều trị
4. Phác đồ xạ trị giảm đau do DCX: lựa chọn 1 trong các phác đồ 30 Gy/10 phân liều trong 2 tuần hoặc 20 Gy/5 phân liều trong 1 tuần, hoặc 8Gy/1 phân liều duy nhất.
5. Theo dõi, đánh giá mức độ đáp ứng với điều trị sau 1 tuần, 1 tháng, 3 – 6 tháng.
Một số hình ảnh minh họa:
Khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108 được thành lập từ tháng 5/2013, được trang bị một hệ thống máy gia tốc hiện đại của hãng Varian – Mỹ, đã thực hiện kỹ thuật xạ trị giảm đau cho nhiều bệnh nhân ung thư DCX đạt hiệu quả giảm đau cao và số lượng bệnh nhân đến điều trị ngày càng tăng. Đánh giá kết quả bước đầu có trên 80% bệnh nhân sau xạ trị giảm đau một phần và hết đau hoàn toàn, cải thiện vận động tốt, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm chi phí điều trị cho người bệnh.
Tóm tắt quy trình xạ trị giảm đau DCX tại Khoa Xạ trị - Bệnh viện TƯQĐ 108
1. Khám toàn trạng, đánh giá mức độ đau bằng thang điểm đau VAS (0-10 điểm).
2. Chẩn đoán, hội chẩn điều trị.
3. Chụp CT mô phỏng xạ trị, lập kế hoạch điều trị
4. Phác đồ xạ trị giảm đau do DCX: lựa chọn 1 trong các phác đồ 30 Gy/10 phân liều trong 2 tuần hoặc 20 Gy/5 phân liều trong 1 tuần, hoặc 8Gy/1 phân liều duy nhất.
5. Theo dõi, đánh giá mức độ đáp ứng với điều trị sau 1 tuần, 1 tháng, 3 – 6 tháng.
Một số hình ảnh minh họa:
Hình 1. Xạ trị giảm đau, giải chèn ép tủy: ung thư phổi di căn xương cột sống. (a): Tổn thương di căn cột sống ngực chèn ép tủy sống. (b): Phân bố liều và trường chiếu xạ trị giảm đau giải chèn ép tủy.
Tóm lại, xạ trị ngoài là phương pháp điều trị giảm đau hiệu quả và kinh tế cho bệnh nhân ung thư có di căn xương với nhiều ưu điểm: Hiệu quả giảm đau tốt (tỷ lệ đáp ứng 50-80%), thời gian giảm đau kéo dài và ít tác dụng phụ, chi phí điều trị thấp, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Bệnh nhân có nhu cầu tư vấn về xạ trị giảm đau do ung thư di căn xương có thể liên hệ theo địa chỉ:
Khoa Xạ trị – Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.
Số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Điện thoại: 04.62784163
Khoa Xạ trị – Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.
Số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà Nội.
Điện thoại: 04.62784163
Bs. Nguyễn Anh Tuấn
Khoa Xạ trị-Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108
Khoa Xạ trị-Xạ phẫu, Bệnh viện TƯQĐ 108