Tràn dịch màng ngoài tim là gì? Quá trình hình thành dịch màng ngoài tim như thế nào?
Bình thường có một lượng nhỏ chất lỏng xung quanh tim, chất này được tạo ra bởi cấu trúc giống như túi bao quanh tim. Thực chất nó là khoang giữa hai lớp của màng ngoài tim. Màng ngoài tim đóng vai trò như một hàng rào bảo vệ, thúc đẩy chức năng tim hoạt động hiệu quả và ngăn chặn sự dịch chuyển quá mức của tim. Chất lỏng dư thừa tích tụ trong cấu trúc túi này gọi là tràn dịch màng ngoài tim. Nhưng chất lỏng dư thừa này đến từ đâu? Thông thường, khi màng ngoài tim bị viêm, chất lỏng sẽ tăng tiết ra và tích tụ trong túi. Chất lỏng này cũng có thể là máu mà không do viêm như sau chấn thương ngực, phẫu thuật hoặc các biến chứng của các thủ thuật tim khác. Máu xung quanh tim được gọi là máu màng tim. Tràn dịch màng ngoài tim gây áp lực cho tim, ảnh hưởng đến chức năng của tim. Nếu không được điều trị, có thể dẫn đến suy tim hoặc tử vong.
Nguyên nhân tràn dịch màng tim là gì?
Chấn thương vùng ngực
Nhiễm trùng: vi khuẩn lao, HIV, nấm…
Bệnh miễn dịch hệ thống: lupus, viêm khớp dạng thấp…
Liên quan đến điều trị như thuốc hoặc sau các phẫu thuật, thủ thuật vùng ngực, tia xạ.
Các vấn đề về tim: nhồi máu cơ tim, phình tách động mạch chủ ngực trong cơn đau ngực có thể gây tràn dịch màng ngoài tim có máu.
Ung thư: di căn của ung thư đến màng ngoài tim có thể gặp như ung thư vú, ung thư phổi, bệnh bạch cầu…
Suy thận: Nồng độ urê trong máu quá cao (urê huyết) có thể gây viêm màng ngoài tim.
Biểu hiện triệu chứng của tràn dịch màng ngoài tim như thế nào? Khi nào tràn dịch màng ngoài tim trở nên nguy hiểm – ép tim
Hãy tưởng tượng túi xung quanh tim (màng ngoài tim) giống như một chai nước nóng có hình dạng của một trái tim cho phép một lượng nhỏ chất lỏng ở đó hoạt động giống như chất bôi trơn. Nếu có sự gia tăng đột ngột, đáng kể chất lỏng xung quanh tim, túi sẽ không mở rộng. Thay vào đó, chất lỏng sẽ nén tim, vì áp suất bên trong túi lớn hơn áp suất bên trong tim. Điều này làm cho tim không có khả năng chứa đầy máu, về cơ bản gây ra tình trạng thiếu oxy trong máu. Quá trình này được gọi là chèn ép tim. Ép tim làm suy giảm hoạt động của tim và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Nếu tràn dịch màng tim kéo dài hơn ba tháng, nó được gọi là tràn dịch màng tim mãn tính.
Xét nghiệm nào phát hiện ra tràn dịch màng ngoài tim? Giá trị của siêu âm tim?
Hiện nay có nhiều phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp xác định tràn dịch màng ngoài tim như Xquang, chụp cắt lớp vi tính ngực, cộng hưởng từ…Phương pháp đầu tay để chẩn đoán và đánh giá tràn dịch màng ngoài tim chính là siêu âm tim. Đây không chỉ là một phương pháp chẩn đoán nhanh, chính xác, chi phí phù hợp mà còn có độ nhạy, độ đặc hiệu cao. Hình ảnh trên siêu âm giúp ước lượng mức độ dịch, đôi khi còn có các đặc điểm giúp xác định loại dịch như máu với các dịch khác, đánh giá đáp ứng của tim với tình trạng dư thừa dịch trong khoang màng ngoài tim. Hơn thế nữa siêu âm tim cũng là phương pháp hữu hiệu nhất để theo dõi diễn biến đáp ứng trong quá trình điều trị. Đặc biệt trong các trường hợp có chèn ép tim nguy hiểm, có chỉ định đặt dẫn lưu màng ngoài tim cấp cứu, siêu âm tim giúp hướng dẫn xác định vị trí chọc dò, giảm tối đa nguy cơ tai biến thủ thuật.
Hiện nay theo các khuyến cáo của các hiệp hội y học trên thế giới, siêu âm vẫn là có vai trò quan trọng không thể thiếu trong bệnh lý tràn dịch màng ngoài tim, đặc biệt khi có biến chứng ép tim. Bệnh viện Trung Ương Quân Đội 108 trang bị đầy đủ máy móc hiện đại hình ảnh chất lượng với các máy siêu âm, đầu dò tim chuyên biệt, đảm bảo tốt nhất trong các đơn vị cấp cứu, hồi sức cũng như phục vụ công tác khám, chữa bệnh hàng ngày, đem lại hiệu quả cao nhất trong điều trị cho bệnh nhân.
Thực hiện: Bác sỹ Đặng Minh Phương
Khoa CĐCN