Thay khớp háng là phẫu thuật thay thế khớp háng bị tổn thương sụn khớp hoàn toàn hoặc hoại tử chỏm vô mạch bởi một hệ thống khớp nhân tạo. Thay khớp háng toàn phần bao gồm việc cắt bỏ chỏm xương đùi bị hư và ổ khớp bị hư, thay thế vào đó là chỏm xương đùi nhân tạo được làm từ hợp kim không rỉ hoặc được làm bằng gốm sứ hoặc nhựa tổng hợp. Thay khớp gối là thay lớp sụn xương bị hư bằng lớp kim loại. Lớp kim loai này được dán vào xương bằng chất keo y học (cement). Việc này được thực hiện tại phòng mổ có trang thiết bị hiện đại, đã được thiết kế với độ chính xác cao, nhằm giúp cho người bệnh có được một khớp nhân tạo hoàn toàn thích hợp và thuận lợi cho việc đi đứng chạy nhảy, và điều quan trọng là làm cho bệnh nhân hết đau.
Trong phẫu thuật thay khớp bệnh nhân thường được vô cảm bằng gây tê tuỷ sống với thuốc tê Bupivacaine Heavy phối hợp với Fentanyl. Với phối hợp này bệnh nhân rất thoải mái trong mổ và sau mổ khoảng 1 đến 2 giờ đầu, tuy nhiên sau đó lượng thuốc tê giảm dần bệnh nhân bắt đầu có cảm giác đau do vậy phải dùng thêm thuốc giảm đau sau mổ. Phẫu thuật thay khớp háng và khớp gối là những phẫu thuật lớn, trường mổ rộng, phạm vi gây tổn thương gân cơ rất lớn, đặc biệt là cắt đục sửa chữa các đầu xương đùi, ổ cối ở xương chậu cũng như mâm chày. Do vậy khi phẫu thuật xong bệnh nhân thường rất đau sau mổ, việc thay đổi tư thế để chăm sóc vết mổ cũng như vệ sinh cá nhân gặp rất nhiều khó khăn do đau đớn. Nếu không có phương pháp giảm đau hỗ trợ bệnh nhân sẽ hạn chế vận động, hạn chế tập vận động sớm làm giảm hiệu quả của phẫu thuật thay khớp. Có nhiều phương pháp giảm đau sau mổ hỗ trợ, phương pháp nào cũng có ưu và nhược điểm riêng. Trong thời gian gần đây chúng tôi đã áp dụng phương pháp tiêm quanh bao khớp để giảm đau cho bệnh nhân cho kết quả rất tốt. Hỗn hợp thuốc dùng để phong bế gồm:
1- Bupivacaine Heavy 0,5%: 50mg là thuốc gây tê nhóm amide gây ức chế có hồi phục dẫn truyền xung động dọc theo sợi thần kinh bằng cách ngăn cản dòng ion natri đi vào qua màng tế bào. Với liều duy nhất thuốc có thời gian tác dụng lên đến 12 giờ sau khi phong bế dây thần kinh ngoại biên.
2- Ketorolac 30mg là thuốc chống viêm không steroid có cấu trúc hoá học giống indomethacin và tolmetin. Thuốc ức chế sinh tổng hợp prostaglandin, có tác dụng giảm đau, chống viêm hạ nhiệt nhưng tác dụng giảm đau lớn hơn tác dụng chống viêm.
3- Morphine 10mg là thuốc giảm đau tác dụng chủ yếu trên hệ thần kinh trung ương, Morphine ức chế vỏ não và các trung khu ở gian não, ức chế cảm giác đau một cách đặc hiệu và chọn lọc thông qua hoạt hóa (được gọi là đồng vận) các thụ thể chất gây nghiện đặc biệt là thụ thể μ có ở tuỷ sống và các trung tâm thần kinh trên tủy khác.
4- NaCl 9%o 50ml để pha loãng nồng độ và làm tăng thể tích cần thiết đủ để phong bế quang bao khớp.
Hỗn hợp trên được pha vô trùng tuyệt đối trong bơm 50ml, sau khi đóng xong bao khớp phẫu thuật viên sẽ tiêm xung quanh bao khớp, thuốc sẽ ngấm dần đều và phong bế xung quanh khớp. Kết quả cho thấy bệnh nhân được giảm đau sau mổ rất tốt, bệnh nhân có thể ngồi dậy sớm trên giường, đi lại vận động nhẹ bằng nạng gỗ ngay sau mổ 6 giờ. Đây là một phương pháp giảm đau sau mổ đơn giản, dễ thực hiện, hiệu quả giảm đau tốt, bênh nhân thoải mái dễ chịu. So với các phương pháp giảm đau sau mổ khác, phương pháp này có rất ít các tác dụng không mong muốn như: liệt vận động, đau đầu, bí tiểu, nôn và buồn nôn, tụt huyết áp… Phương pháp này đơn giản, hiệu quả có thể áp dụng rộng rãi cho tất cả các bệnh nhân thay khớp mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các bệnh nhân.
Trong phẫu thuật thay khớp bệnh nhân thường được vô cảm bằng gây tê tuỷ sống với thuốc tê Bupivacaine Heavy phối hợp với Fentanyl. Với phối hợp này bệnh nhân rất thoải mái trong mổ và sau mổ khoảng 1 đến 2 giờ đầu, tuy nhiên sau đó lượng thuốc tê giảm dần bệnh nhân bắt đầu có cảm giác đau do vậy phải dùng thêm thuốc giảm đau sau mổ. Phẫu thuật thay khớp háng và khớp gối là những phẫu thuật lớn, trường mổ rộng, phạm vi gây tổn thương gân cơ rất lớn, đặc biệt là cắt đục sửa chữa các đầu xương đùi, ổ cối ở xương chậu cũng như mâm chày. Do vậy khi phẫu thuật xong bệnh nhân thường rất đau sau mổ, việc thay đổi tư thế để chăm sóc vết mổ cũng như vệ sinh cá nhân gặp rất nhiều khó khăn do đau đớn. Nếu không có phương pháp giảm đau hỗ trợ bệnh nhân sẽ hạn chế vận động, hạn chế tập vận động sớm làm giảm hiệu quả của phẫu thuật thay khớp. Có nhiều phương pháp giảm đau sau mổ hỗ trợ, phương pháp nào cũng có ưu và nhược điểm riêng. Trong thời gian gần đây chúng tôi đã áp dụng phương pháp tiêm quanh bao khớp để giảm đau cho bệnh nhân cho kết quả rất tốt. Hỗn hợp thuốc dùng để phong bế gồm:
1- Bupivacaine Heavy 0,5%: 50mg là thuốc gây tê nhóm amide gây ức chế có hồi phục dẫn truyền xung động dọc theo sợi thần kinh bằng cách ngăn cản dòng ion natri đi vào qua màng tế bào. Với liều duy nhất thuốc có thời gian tác dụng lên đến 12 giờ sau khi phong bế dây thần kinh ngoại biên.
2- Ketorolac 30mg là thuốc chống viêm không steroid có cấu trúc hoá học giống indomethacin và tolmetin. Thuốc ức chế sinh tổng hợp prostaglandin, có tác dụng giảm đau, chống viêm hạ nhiệt nhưng tác dụng giảm đau lớn hơn tác dụng chống viêm.
3- Morphine 10mg là thuốc giảm đau tác dụng chủ yếu trên hệ thần kinh trung ương, Morphine ức chế vỏ não và các trung khu ở gian não, ức chế cảm giác đau một cách đặc hiệu và chọn lọc thông qua hoạt hóa (được gọi là đồng vận) các thụ thể chất gây nghiện đặc biệt là thụ thể μ có ở tuỷ sống và các trung tâm thần kinh trên tủy khác.
4- NaCl 9%o 50ml để pha loãng nồng độ và làm tăng thể tích cần thiết đủ để phong bế quang bao khớp.
Hỗn hợp trên được pha vô trùng tuyệt đối trong bơm 50ml, sau khi đóng xong bao khớp phẫu thuật viên sẽ tiêm xung quanh bao khớp, thuốc sẽ ngấm dần đều và phong bế xung quanh khớp. Kết quả cho thấy bệnh nhân được giảm đau sau mổ rất tốt, bệnh nhân có thể ngồi dậy sớm trên giường, đi lại vận động nhẹ bằng nạng gỗ ngay sau mổ 6 giờ. Đây là một phương pháp giảm đau sau mổ đơn giản, dễ thực hiện, hiệu quả giảm đau tốt, bênh nhân thoải mái dễ chịu. So với các phương pháp giảm đau sau mổ khác, phương pháp này có rất ít các tác dụng không mong muốn như: liệt vận động, đau đầu, bí tiểu, nôn và buồn nôn, tụt huyết áp… Phương pháp này đơn giản, hiệu quả có thể áp dụng rộng rãi cho tất cả các bệnh nhân thay khớp mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các bệnh nhân.
BS. An Hải Toàn
Khoa Gây mê Hồi sức – Bệnh viện TƯQĐ 108