NGUYÊN NHÂN – DỊCH TỄ HỌC
- Đa số các trường hợp thiếu 1 động mạch rốn là không rõ nguyên nhân (còn gọi là bất sản nguyên phát). Một số ít trường hợp thứ phát có thể là hậu quả của teo một động mạch rốn sau khi bị thuyên tắc bởi huyết khối.
- Dây rốn 1 động mạch chiếm tỉ lệ 1% trẻ sinh sống với thai đơn và 3-5% với song thai.
NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHÍNH
- 85% dây rốn 1 động mạch xuất hiện đơn độc không kèm theo dị tật thai nhi nào, tuy nhiên nó làm tăng nguy cơ thai nhẹ cân, chậm tăng trưởng trong tử cung, sinh non, sinh mổ, tăng tỉ lệ suy hô hấp và điều trị hồi sức tích cực sơ sinh.
- 15% dây rốn 1 động mạch có kèm theo bất thường bánh rau, bất thường di truyền, dị tật hình thái thai nhi từ đơn giản đến phức tạp, ví dụ : Trisomy 18 (hội chứng Edwards), Trisomy 13(hội chứng Patau); dị tật tim bẩm sinh; dị tật thận tiết niệu bẩm sinh; Sirenomelia (“hội chứng người cá”); TRAPS (hội chứng bơm máu động mạch đảo ngược
- trong song thai 1 bánh rau); rau tiền đạo; thùy rau phụ; dây rốn bám màng; xoắn dây rốn…
CHẤN ĐOÁN
- Dây rốn 1 động mạch thường không gây triệu chứng lâm sàng đặc biệt cho thai phụ. Với sự tiến bộ của siêu âm chẩn đoán trước sinh ngày nay, dây rốn 1 động mạch có thể được phát hiện từ rất sớm, ngay từ mốc siêu âm sàng lọc dị tật quý đầu cũng như tại bất cứ thời điểm nào của thai kỳ.
- Hình ảnh siêu âm của dây rốn 1 động mạch điển hình với những đặc điểm:
+ Mặt cắt ngang qua dây rốn chỉ quan sát thấy 2 mạch máu hình tròn nằm sát nhau, kích thước của động mạch lớn gần bằng tĩnh mạch (thay cho hình ảnh 3 mạch máu xếp thành hình “chuột Mickey” với tĩnh mạch đường kính lớn và 2 động mạch đường kính nhỏ hơn như thông thường)
+ Trên siêu âm Doppler màu mặt cắt ngang và dọc bàng quang thai nhi chỉ quan sát thấy 1 động mạch rốn nằm 1 bên của bàng quang (70% bên phải)
+ Siêu âm phát hiện và đánh giá các dị tật thai nhi kèm theo nếu có: dị tật tim, thận tiết niệu, cột sống, đa dị tật, vị trí bám bất thường của bánh rau, dây rốn…
Hình ảnh dây rốn 1 ĐM trên mặt cắt ngang siêu âm thang xám, mặt cắt dọc siêu âm Dopper màu và sau sinh
|
Dây rốn bình thường với 1 tĩnh mạch và 2 động mạch: mặt cắt ngang siêu âm thang xám có hình ảnh “chuột Mickey” |
|
Trái: 2 ĐM rốn bình thường nằm 2 bên bàng quang; Phải: Bất sản 1 ĐM rốn |
- Tiên lượng tốt hay xấu phụ thuộc vào các bất thường di truyền và dị tật kèm theo.
- Khi thai được chẩn đoán dây rốn 1 động mạch, cần lưu ý:
+ Siêu âm kỹ càng nhằm phát hiện và đánh giá các dị tật thai nhi kèm theo, đặc biệt là tim thai
+ Thai phụ nên đươc tư vấn di truyền và cân nhắc làm các biện pháp sàng lọc trước sinh phù hợp: không xâm lấn (NIPT), xâm lấn (chọc ối, sinh thiết gai rau..)..
+ Siêu âm theo dõi sát cân nặng và sự tăng trưởng của thai nhi theo tuổi thai: Ít nhất 1 tuần 1 lần đối với thai sau 32 tuần
+ Cần theo dõi sát tim thai trong khi chuyển dạ.
+ Ngay sau sinh, bé được khảo sát về cân nặng, chiều dài, hình thái bên ngoài, khám phản xạ, khám kiểm tra tim và thận.
Thực hiện: BS. Lê Hồng Vân - Khoa Siêu âm chẩn đoán
Truyền thông Bệnh viện