Trong những năm gần đây, tỉ lệ bệnh nhân béo phì đã gia tăng nhanh chóng và là vấn đề thời sự trên phạm vi toàn cầu, bệnh gây ra bởi sự tích tụ quá nhiều chất béo trong cơ thể đến mức gây hại cho sức khỏe, bệnh có liên quan chặt chẽ với một số bệnh mạn tính như tiểu đường type 2, tăng huyết áp, bệnh mạch vành và ung thư. Báo cáo từ Lancet cho thấy, trên toàn thế giới tỷ lệ thừa cân và béo phì đã tăng 27,5% đối với người lớn và 47,1% đối với trẻ em trong giai đoạn 1980-2013.
Bệnh Gai đen (Acanthosis nigricans) là một trong những bệnh kết hợp ở bệnh nhân béo phì, bệnh đặc trưng bởi những vệt màu từ nâu nhạt đến đen xuất hiện ở vùng cổ, nách, háng và dưới bầu ngực, các vị trí khác ít gặp hơn.
(Bệnh nhân N.V.Ng 26 tuổi, Béo phì kết hợp gai đen tại lằn cổ, cổ chân)
Do sự gia tăng của bệnh nhân béo phì, số lượng bệnh nhân có bệnh gai đen được quan sát thấy ngày càng nhiều. Trên thế giới, ngày càng có nhiều bệnh nhân đến gặp bác sĩ vì chứng đổi màu da hơn là béo phì, đặc biệt là ở thanh thiếu niên. Tại Việt Nam bệnh còn ít được biết và quan tâm, do vậy một bộ phận không nhỏ người bệnh chưa được tư vấn đầy đủ.
Cơ chế bệnh sinh chính xác của bệnh gai đen liên quan đến béo phì hiện vẫn chưa được làm sáng tỏ đầy đủ. Tuy nhiên nhiều báo cáo đã chỉ ra rằng, bệnh nhân béo phì kết hợp gai đen có mức insulin và c-peptide cao hơn rõ ràng so với nhóm béo phì đơn thuần. Do vậy giả thuyết đưa ra là béo phì và gai đen có cơ sở sinh lý bệnh chung như tăng tiết insulin, mức độ IGF-1 cao.
Điều trị bệnh Gai đen
Không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh Gai đen. Việc điều trị bệnh thường dựa vào điều trị các nguyên nhân gây bệnh, cụ thể như:
- Giảm cân: Nếu bị bệnh Gai đen do thừa cân, béo phì thì hãy áp dụng các biện pháp giảm cân. Giảm cân bằng việc kết hợp một chế độ ăn uống hợp lý cùng với việc vận động thể thao mỗi ngày. Sau khi giảm cân thành công thì bệnh Gai đen có thể hết hoặc giảm tùy thuộc vào từng trường hợp.
- Ngừng sử dụng thuốc hoặc các chất bổ sung: Nếu bệnh Gai đen liên quan đến một loại thuốc hoặc chất bổ sung mà người bệnh đang sử dụng thì hãy ngừng dùng chúng. Sau khi ngưng sử dụng thuốc, bệnh Gai đen sẽ tự hết.
- Thoa kem theo toa để làm sáng hoặc làm mềm các vùng da bị ảnh hưởng.
- Dùng xà phòng có tính kháng khuẩn, sử dụng nhẹ nhàng để tránh vùng da tổn thương bị cọ xát làm bệnh trầm trọng hơn.
Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống trên bệnh nhân béo phì có kết hợp bệnh gai đen
Trong thập kỷ vừa qua, số ca phẫu thuật điều trị béo phì được thực hiện trên toàn thế giới đã tăng nhanh chóng, gấp đôi từ năm 2003 đến năm 2013, tương ứng từ 146.301 ca lên 468.609 ca mỗi năm, năm 2019 tổng số bệnh nhân được phẫu thuật giảm béo trên toàn cầu là 833.687 BN. Trong các phương pháp phẫu thuật giảm béo, phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống (Laparoscopic Sleeve Gastrectomy) hiện là phẫu thuật được thực hiện nhiều nhất (theo khảo sát thế giới dựa trên IFSO). Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống đã được chứng minh cho kết quả tốt trong ngắn hạn và trung hạn, hiệu quả giảm cân trung bình 5 năm đạt 60-80% cân nặng dư thừa, tỷ lệ biến chứng thấp hơn so với các phẫu thuật khác.
Điều trị rối loạn sắc tố trong bệnh gai đen khá khó khăn, với bệnh nhân gai đen có thể trạng béo phì việc điều trị được khuyến cáo cần dựa vào điều chỉnh cân nặng. Nếu cân nặng được kiểm soát tốt, bệnh nhân giảm cân về bình thường sẽ cải thiện được tình trạng rối loạn màu sắc da. Các báo cáo gần đây cho thấy: nhóm bệnh nhân béo phì có kết hợp gai đen được phẫu thuật thu nhỏ dạ dày đã cải thiện rõ rệt tình trạng rối loạn sắc tố da. Theo đó, các tác giả phân loại mức độ bệnh làm 4 độ dựa vào độ nặng nhẹ của tình trạng rối loạn, tăng dần từ độ 1 đến đến 4, ở nhóm béo phì có kết hợp gai đen, sau mổ tình trạng bệnh được cải thiện đáng kể, điểm rối loạn sắc tố khác biệt có ý nghĩa (3,52 ± 0,79 so với 1,48 ± 0,73, p <0,0001) trong thời gian theo dõi.
PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Phẫu thuật Tiêu hóa, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Ống tiêu hóa, chuyên gia phẫu thuật điều trị bệnh béo phì cho biết: “Để chữa khỏi bệnh gai đen cần xác định nguyên nhân gây bệnh, từ đó đưa ra biện pháp điều trị phù hợp, nhằm mang lại hiệu quả tích cực. Tại Bệnh viện TƯQĐ 108 chúng tôi đã phẫu thuật cho một trường hợp thanh niên béo phì nặng có tình tràng gai đen, sau phẫu thuật 6 tháng bệnh cải thiện rõ rệt, các vệt đen mờ dần, hiện tại bệnh nhân đang được theo dõi tiếp tiến triển của bệnh. Chúng tôi khuyến cáo người dân khi nhận thấy có các hiện triệu chứng của bệnh gai đen thì nên đến gặp bác sĩ để thăm khám và được tư vấn phương pháp điều trị tốt nhất.”
Để được tư vấn về phẫu thuật nội soi điều trị bệnh béo phì, bạn có thể gọi điện tới PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn theo số: 0982287262.
ThS.BS. Nguyễn Văn Dư – Khoa Phẫu thuật Ống tiêu hóa B3A
Nguồn:
1. Hướng dẫn chẩn đoán bệnh da liễu - Bộ Y tế 2015
2. Zhang Y, Zhu C, Wen X, Wang X, Li L, Rampersad S, et al. Laparoscopic sleeve gastrectomy improves body composition and alleviates insulin resistance in obesity related acanthosis nigricans. Lipids in Health and Disease. 2017;16(1):209.