Mặc dù an toàn người bệnh luôn được chú ý và đảm bảo là ưu tiên hàng đầu trong bệnh viện nhưng các sai sót y khoa do yếu tố con người vẫn luôn xảy ra. Theo thống kê tại Mỹ, các sai sót y khoa do con người gây ra khoảng 100 nghìn đến 400 nghìn ca tử vong cho các bệnh nhân nằm viện mỗi năm. Khoảng 5,3% trong số đó là các sai sót về việc sử dụng thuốc trong quá trình phẫu thuật. Tại Việt Nam, tuy con số chưa được thống kê nhưng chắc chắn số lượng tai biến do việc nhầm lẫn thuốc trong phẫu thuật rất lớn.
Trong quá trình phẫu thuật, các bệnh nhân đều được truyền dịch và sử dụng các thuốc tiêm đường tĩnh mạch. Các thuốc hầu hết đều được nhân viên y tế pha chế và chuẩn bị trong bơm tiêm nhựa để đảm bảo sẵn sàng cho việc sử dụng. Do đó, việc sai sót khi sử dụng thuốc là rất dễ xảy ra, bao gồm chuẩn bị nhầm loại thuốc, pha chế không đúng nồng độ, đánh dấu nhầm đường sử dụng,… Đặc biệt, trong môi trường làm việc của phòng mổ vốn rất nhiều áp lực và căng thẳng, nhân viên y tế rất dễ mắc sai sót. Chẳng hạn, trong tình huống bệnh nhân mất máu lớn, suy hô hấp, hoặc thậm chí là ngừng tuần hoàn, dễ đẩy tới tình trạng khủng hoảng và việc chọn nhầm thuốc hoặc tiêm nhầm liều lượng, đường dùng điều có thể xảy ra.
Nhiều loại thuốc được đóng gói với quy cách và nhãn mác khá giống nhau, càng làm tăng nguy cơ nhầm lẫn trong việc sử dụng thuốc. Trên thế giới, đã có nhiều báo cáo về việc nhầm lẫn giữa thuốc cầm máu với thuốc để gây tê tủy sống, hay giữa thuốc giãn cơ với thuốc hạ huyết áp,… điều này có thể không gây hoặc để lại hậu quả ít nghiêm trọng, hoặc cũng có thể gây biến chứng nặng và dẫn tới tử vong. Theo một báo cáo năm 2020, hậu quả của sai sót khi dùng thuốc trên người bệnh là 3% gây ảnh hưởng nghiêm trọng hoặc tử vong, 9% gây ảnh hưởng trung bình, 19% gây ảnh hưởng nhẹ.
Để phòng tránh và giảm thiểu các sai sót khi dùng thuốc cho bệnh nhân, tổ chức an toàn người bệnh (APSF) và nhiều hiệp hội khác ủng hộ một số các nguyên tắc khi sử dụng thuốc như sau:
Dán nhãn cho tất cả các ống tiêm
Đọc kĩ nhãn thuốc trước khi cho thuốc
Sử dụng nhãn thuốc khác biệt
Sử dụng mã màu cho các loại thuốc
Tại Khoa Gây mê hồi sức - Bệnh viện TWQĐ 108, vấn đề an toàn khi sử dụng thuốc cho người bệnh đã được quan tâm từ lâu. Trước đây, việc đánh dấu nhãn thuốc cho các ống tiêm được làm thủ công bằng cách viết bằng bút mực lên ống tiêm hoặc viết lên băng keo và dán lên ống tiêm. Hiện nay, để nâng cao hiệu quả và tính chuyên nghiệp, các nhãn thuốc đều được in màu sẵn với đầy đủ các thông tin cần thiết. Cụ thể, các nhãn thuốc được phân biệt bằng màu sắc phông nền, viền nhãn, màu chữ và kích thước nhãn. Ví dụ, các thuốc gây mê được in bằng chữ đen trên nền vàng, các thuốc độc nghiện được in trên nền xanh nhạt, các thuốc tê in trên nền màu nâu, các thuốc hồi sức in trên nền màu tím.
Việc sử dụng nhãn thuốc in màu hiện tại đã rất quen thuộc tại Khoa Gây mê hồi sức của Bệnh viện TWQĐ 108. Thực tế kinh nghiệm khi sử dụng cho thấy: nhãn thuốc in màu giúp nhân viên y tế dễ dàng lấy đúng loại thuốc cần dùng, làm rút ngắn thời gian đưa thuốc vào cho người bệnh trong các tình huống cấp cứu ngàn cân treo sợi tóc. Hơn thế nữa, sử dụng nhãn thuốc in màu còn giúp làm giảm đáng kể các trường hợp nhầm lẫn giữa loại thuốc, liều lượng, hàm lượng thuốc khi sử dụng trong khoa.
Trong những năm gần đây, tỉ lệ an toàn sử dụng thuốc trong phòng mổ của Bệnh viện TWQĐ 108 đều đạt mức cao, góp phần rất lớn vào thành công của các ca phẫu thuật. Toàn bộ nhân viên của Khoa đều có ý thức trong thực hành an toàn sử dụng thuốc trong phòng mổ.
Khoa Gây mê hồi sức đang hướng tới không chỉ thực hiện sử dụng nhãn thuốc in màu, mà còn cả bơm tiêm với màu sắc và đầu lắp chuyên dụng cho các loại thuốc khác nhau, nhằm hạn chế tối đa các nhầm lẫn, sai sót trong thực hành lâm sàng. Cùng với hệ thống công việc thực hiện kiểm tra đánh dấu vết mổ, bảng kiểm an toàn phẫu thuật, an toàn người bệnh trong phòng mổ đang dần trở thành một “văn hóa” làm việc tại Khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện TWQĐ 108.
Tài liệu tham khảo:
Orser BA, Chen RJB, Yee DA. Medication errors in anesthetic practice: a survey of 687 practitioners. Can J Anaesth. 2001; 48:139-146.
Wahr JA, Abernathy III JH, Lazarra EH, Keebler JR, Wall MH, Lynch I, Wolfe R, Cooper RL. Medication safety in the operating room: literature and expert-based recommendations. BJA. 2017; 118:32-43.
Fasting S, Gisvold SE. Adverse drug errors in anesthesia, and the impact of coloured syringe labels. Can J Anesth. 2000; 47:1060-1067.
Thực hiện: BS. Nguyễn Việt Hà, ĐD. Bùi Thị Khuyên – Khoa Gây mê hồi sức, Bệnh viện TWQĐ 108.