Nhắc đến xương thuyền phụ, chúng ta phải hiểu được sơ bộ về xương thuyền. Xương thuyền là 1 xương nhỏ ở vùng giữa bàn chân, tiếp nối giữa xương sên và gót ở phía sau, các xương chêm và các xương đốt bàn ở phía trước, có vai trò khá quan trọng trong tạo nên vòm gan chân giúp cho việc phân phối lực xuống bàn chân được hài hoà. Bám vào xương thuyền có gân chày sau, 1 thành phần quan trọng trong việc giữ cân bằng trong ngoài của bàn chân với việc tham gia vào động tác giúp bàn chân xoay trong và gấp về phía gan chân.
Xương thuyền phụ là 1 xương phụ của bàn chân do sự phát triển bất thường tạo nên sự phì đại về phía trong và gan chân của xương thuyền. Xương thuyền phụ tồn tại như 1 xương vừng nằm trong gân chày sau và tiếp khớp với xương thuyền hoặc đôi khi liền với xương thuyền.
Theo phân loại của Geist năm 1914 có 3 loại (3 type) xương thuyền phụ, đó là:
Type 1: xương thuyền phụ là xương vừng thực sự nằm trong gân chày sau, cách xương thuyền 1 khoảng cách nhỏ (< 3mm)
Type 2: là 1 xương phụ thực thụ, đường kính có thể đến 1-2cm, có diện khớp với xương thuyền.
Type 3: xương thuyền phụ liền với xương thuyền tạo nên 1 xương thuyền to phì đại bất thường.
Vậy tại sao xương thuyền phụ gây đau? Bình thường, xương thuyền phụ có thể không gây triệu chứng, tuy nhiên khi có triệu chứng, các triệu chứng khởi phát là đau do điểm bám gân bị tác động, có thể do các nguyên nhân: chấn thương (các động tác gây lật cổ chân); các kích thích liên tục và kéo dài như đi giầy gây cọ xát hoặc do tình trạng vận động của bệnh nhân quá mức.
Về điều trị, điều trị nội khoa khi bệnh nhân có triệu chứng lần đầu. Việc điều trị kết hợp thuốc và vật lý trị liệu.
Điều trị phẫu thuật: chỉ định khi điều trị nội khoa 4-6 tháng không cải thiện. Có 2 kỹ thuật có thể thực hiện:
Một là lấy bỏ xương thuyền phụ đơn thuần.
Hai là thủ thuật Kidner. Trong thủ thuật này, bên cạnh việc lấy bỏ xương phụ và 1 phần mỏm xương thuyền kèm theo là việc di chuyển điểm bám của gân chày sau ra trước dọc theo mặt trong của bàn chân để đảm bảo việc hỗ trợ vòm gan chân.
Ngoài ra, một số thủ thuật khác được 1 số tác giả đề cập cũng có thể thực hiện nhưng ít hơn như hàn khớp sên thuyền hoặc thuyền với các xương chêm. Việc hàn khớp giữa xương thuyền và xương thuyền phụ cũng được đặt ra khi xương thuyền phụ lớn type 2.
Thạc sĩ, BSCKII. Nguyễn Việt Khoa
Khoa Nội cơ xương khớp