Về mặt dịch tễ học, bệnh hay gặp ở các nước đang phát triển, chủ yếu ở châu Á và châu Phi. Giảm tỷ lệ mắc bệnh là do có chương trình tiêm phòng uốn ván cho các bà mẹ mang thai, quản lý thai nghén tốt và cải thiện điều kiện vô trùng tại các cơ sở y tế.
Hình minh họa: Nguồn internet
Nha bào uốn ván vào cơ thể qua vết sây xước, vết thương (ở trẻ sơ sinh là rốn). Trong điều kiện thuận lợi nha bào trở thành trực khuẩn và tiết ra độc tố. Độc tố từ vết thương vào máu theo trục tế bào thần kinh vận động và đường bạch huyết tới tổ chức thần kinh trung ương gây co cứng và co giật
Yếu tố thuận lợi cho vi khuẩn hoạt động là vết thương có nhiều tạp khuẩn gây mủ, nhiều ngóc ngách
Các yếu tố nguy cơ của bệnh bao gồm: cắt rốn, băng rốn không sạch; thường là các trường hợp đẻ tại nhà, do người không có chuyên môn đỡ, cắt rốn bằng dao, kéo trần qua nước sôi
Cơ thể không có miễn dịch tự nhiên với vi khuẩn uốn ván. Người mẹ được tiêm phòng uốn ván có thể truyền kháng thể qua rau thai sang con nhưng kháng thể chỉ tồn tại không quá hai tháng trong máu con. Việc truyền kháng thể từ sữa mẹ là rất ít và dễ bị loại trừ
Vào thời kỳ ủ bệnh( kéo dài khoảng 7 ngày), trẻ thường không có biểu hiện gì, vẫn ăn ngủ bình thường
Thời kỳ khởi phát chỉ vài giờ tới một ngày, trẻ bỏ bú, miệng chúm chím quấy khóc nhưng tiếng khóc nhỏ, có triệu chứng cứng hàm(trimus)
Đến giai đoạn toàn phát có hai triệu chứng chính là cơn co giật và co cứng cơ. Các cơn co giật thường do tự nhiên hoặc khi có kích thích, tiếng động, ánh sáng, nhiệt độ thay đổi thậm chí là thăm khám trẻ. Các cơn này có thể ngắn hoặc kéo dài liên tục thì bệnh nhân bị ngừng thở do co thắt các cơ hô hấp.Trẻ có thể tử vong do ngừng thở làm tim đập chậm hoặc ngừng tim. Các cơn co cứng thường xảy ra sau cơn co giật đầu tiên và kéo dài trong suốt thời gian bị bệnh, giảm dần khi bệnh lui và chỉ hết hẳn khi khởi bệnh vài tuần
Trẻ thường có sốt 38-39 độ C, làm trẻ co giật nhiều hơn. Rốn thường rụng sớm hơn bình thường và có viêm nhiễm
Tùy vào đặc điểm lâm sàng có các thể bệnh như thể tối cấp, thể nặng, thể trung bình và thể nhẹ
Việc điều trị trẻ bị bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc: đảm bảo cho trẻ được ăn sữa mẹ, bệnh nhi được nằm yên tĩnh, tránh bị kích thích nhiều, liều lượng thuốc an thần phải được chia đều trong vòng 24 giờ
Bệnh nhi có thể bị tử vong trong những ngày đầu ở thể tối cấp, hoặc những tuần sau do các bệnh lý phối hợp như nhiễm trùng huyết, viêm ruột hoại tử. Di chứng hay gặp là bệnh về thần kinh, tâm thần hoặc di chứng về thị giác với trẻ thở máy lâu ngày. Với trẻ bị bệnh ở thể nhẹ và không có bệnh lý phối hợp, có thể khỏi
Phòng bệnh là một khâu quan trọng, được quan tâm hàng đầu. Đối với các phụ nữ mang thai cần tiêm đi tiêm chủng vaccine phòng bệnh, cần nghỉ ngơi trước đẻ, khám thai định kỳ để tránh đẻ rơi, đẻ tại nhà. Ngoài ra các cơ sở y tế cần nhấn mạnh yếu tố vô trùng tuyệt đối trong sản khoa: sản phụ sạch, bàn tay người đỡ đẻ sạch, phòng đẻ và dụng cụ đỡ đẻ sạch, cắt rốn và làm rốn sạch.
Bác sĩ CK1 Bùi Thu Phương
Khoa Nhi - Bệnh viện TWQĐ 108