Thông tin về ca mổ
Bệnh nhân Phạm Ng. H. 57 tuổi, bị đau khớp háng hai bên từ 2 năm nay, đã điều trị nội khoa (uống thuốc giảm đau, kháng viêm…) nhưng không thấy đỡ, mức độ đau ngày càng tăng dần, đi lại khó khăn, khó tham gia các hoạt động thường ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Ngày 13 tháng 7 năm 2015, bệnh nhân vào Khoa Phẫu thuật Khớp, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 điều trị, và được chẩn đoán: hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hai bên giai đoạn V. Cùng ngày, sau khi xem xét kỹ tình trạng bệnh nhân, các xét nghiệm, Khoa Phẫu thuật Khớp và Viện Chấn thương Chỉnh hình đã hội chẩn, quyết định đưa ra phương pháp điều trị: phẫu thuật thay khớp háng toàn phần không xi măng cả hai khớp trong một cuộc mổ. Các bác sỹ đã trao đổi và bệnh nhân đồng ý về phương án phẫu thuật.
Ngày 14 tháng 7 năm 2015, kíp mổ của Khoa Phẫu thuật Khớp, do TS.BS. Lê Hồng Hải mổ chính, đã tiến hành phẫu thuật theo phương pháp mà hội chẩn đã đề ra. Bệnh nhân được mê nội khí quản, thời gian mổ kéo dài 2 giờ 30 phút, truyền 750ml khối hồng cầu, sau mổ bệnh nhân tỉnh táo, huyết động trong giới hạn bình thường, đo chiều dài hai chi dưới tương đương. Sau 2 giờ theo dõi tại khoa Gây mê hồi sức, bệnh nhân được chuyển về Khoa Phẫu thuật Khớp. Trong quán trình điều trị, chúng tôi sử dụng kháng sinh dự phòng và áp dụng phương pháp điều trị đau đa phương thức.
Tại Khoa Phẫu thuật Khớp, bệnh nhân được điều trị, săn sóc và luyện tập theo chương trình, ngày thứ 2 sau mổ bệnh nhân có thể tự đi lại, chỉ đau nhẹ tại ổ mổ, ngày thứ 6 sau mổ bệnh nhân được ra viện trong tình trạng: không sốt, mạch, huyết áp ổn định, vết mổ hai bên khô, đang liền sẹo.
Hình ảnh X-quang trước mổ Hình ảnh X-quang sau mổ
Bàn luận
Hàng năm, Khoa Phẫu thuật Khớp tiến hành phẫu thuật thay khớp háng nhân tạo cho khoảng 500 trường hợp, trong đó khoảng 60% bệnh nhân bị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi. Ngoài một số ít nguyên nhân gây bệnh hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi đã được xác định, như nguyên nhân chấn thương, tia xạ, thuốc corticoid… còn lại, các nhà khoa học vẫn chưa tìm được nguyên nhân gây bệnh của phần lớn các bệnh nhân bị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, mà họ chỉ thấy có một số yếu tố liên quan như: sử dụng corticoid kéo dài, nghiện rượu, thuốc lá… chính vì vậy, tất cả các phương pháp điều trị nội khoa, cũng như phẫu thuật ghép xương, bơm tế bào gốc vào chỏm xương đùi cũng chỉ nhằm kéo dài tuổi thọ của khớp. Cho đến nay, phương pháp điều trị triệt để nhất vẫn là phẫu thuật thay khớp háng toàn phần.
Với bệnh nhân hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần được chỉ định cho những trường hợp đau nhiều khớp háng, có thể có hạn chế vận động khớp, điều trị nội khoa cơ bản nhưng không đỡ, ảnh hưởng nhiều đến chức năng vận động, trên Xquang hoặc công hưởng tử đã có biến dạng chỏm xương đùi (tổn thương giai đoạn IV, V, VI).
Thông thường, hiện nay do điều kiện kinh tế, tình trạng sức khỏe, cũng như tình trạng bệnh lý của bệnh nhân, mặc dù bệnh nhân bị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hai bên, đều có chỉ định thay khớp, nhưng chúng tôi thường chỉ phẫu thuật thay khớp cho bên khớp háng bị đau nhiều hơn, sau đó khi bệnh nhân hồi phục sức khỏe, thông thường sau khoảng 3 tháng, chúng tôi tiếp tục thay khớp bên còn lại.
Hình ảnh X-quang trước và sau mổ của 1 bệnh nhân bị hoại tử vô khuẩn
chỏm xương đùi hai bên, thay khớp bên phải trước
Tuy nhiên, đối với những trường hợp bệnh nhân có đủ điều kiện về sức khỏe, kinh tế, chúng tôi có thể tiến hành thay hai khớp háng trong một cuộc mổ. Khi phẫu thuật thay hai khớp háng trong một cuộc mổ sẽ đem lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân cũng như thầy thuốc.
Về phía bệnh nhân:
- Không phải trải qua hai cuộc phẫu thuật, do đó giảm thời gian điều trị, nhanh chóng phục hồi chức năng của cả hai khớp háng.
- Giảm chi phí do thời gian nằm viện ngắn, giảm chi phí phẫu thuật, thuốc men, nhanh trở lại lao động thông thường.
- Nâng cao chất lượng sống do không phải tiếp tục chịu đựng đau kéo dài (của khớp còn lại), nhanh chóng hòa nhập vào cuộc sống cộng đồng.
Về phía thầy thuốc, bệnh viện:
- Giảm thời gian hoàn thiện thủ tục hành chính (làm bệnh án, xét nghiệm, sơ kết mổ, hội chẩn, thanh toán ra viện…).
- Giảm các chi phí: xét nghiệm, thuốc, phẫu thuật, giường nằm…
- Và nhiều lợi ích khác.
Tuy nhiên phẫu thuật thay hai khớp háng trong một cuộc mổ cũng có thể làm tăng nguy cơ gây các biến chứng do thời gian mổ kéo dài, hậu phẫu vất vả, bệnh nhân có thể đau đớn hơn và phục hồi vận động muộn hơn so với thay khớp một bên. Những mặt hạn chế này hoàn toàn có thể khắc phục được, và thực tế chúng tôi đã tiến hành phẫu thuật thành công thay hai khớp cho nhiều bệnh nhân, nguyên nhân thành công bao gồm:
- Trước hết, do chúng tôi đã thực hiện đúng chỉ định phẫu thuật, làm chủ được kỹ thuật mổ.
- Kíp gây mê có kinh nghiệm, đảm bảo cuộc mổ diễn ra an toàn, thuận lợi.
- Về kỹ thuật mổ, công tác điều trị có nhiều tiến bộ:
+ Quá trình phẫu thuật không can thiệp thô bạo phần mềm, cầm máu tốt nên chúng tôi không sử dụng dẫn lưu ổ mổ, như vậy vừa giảm chi phí, tránh vướng víu cho bệnh nhân, giảm nguy cơ gây nhiễm khuẩn.
+ Sử dụng kháng sinh dự phòng đúng phương pháp, nên giảm nguy cơ nhiễm khuẩn, tiết kiệm chi phí, giảm thời gian nằm viện.
+ Sử dụng phác đồ giảm đau đa phương thức nên làm tăng tác dụng dự phòng và điều trị đau, đồng thời giảm tác dụng phụ của các thuốc giảm đau, giúp bệnh nhân nhanh phục hồi, rút ngắn thời gian điều trị
+ Chú trọng công tác luyện tập: chúng tôi chủ trương cho bệnh nhân luyện tập sớm, đúng qui trình, sau 2 ngày bệnh nhân có thể tự đi lại, do đó làm giảm nguy cơ biến chứng như huyết khối tĩnh mạch, loét điểm tỳ, viêm phổi, viêm tiết niệu… rút ngắn thời gian điều trị.
-Ngoài ra, nhờ có sự cải cách về thủ tục hành chính của Bệnh viện, nên đã rút ngắn tối đa thời gian chờ mổ của bệnh nhân: khi đến phòng khám bệnh, bác sỹ phòng khám thăm khám, xác định nếu bệnh nhân có chỉ định mổ, sẽ chỉ định cho bệnh nhân làm tất cả các xét nghiệm thường qui, trong ngày bệnh nhân đã có đủ xét nghiệm, nếu điều kiện toàn thân cho phép, cuộc mổ có thể được tiến hành vào ngày hôm sau. Như vậy, thời gian viện sẽ được rút ngắn tối đa. Thực tế bệnh nhân này chỉ phải nằm viện 7 ngày.
Như vậy, sau 7 ngày nằm viện, khi ra viện bệnh nhân có thể tự đi lại, giảm thiểu đau đớn, vết mổ hai bên hông khô, đang liền sẹo, kết quả ban đầu rất khích lệ. Để đạt được kết quả như vậy, trước hết các phẫu thuật viên đã thực sự làm chủ kỹ thuật, nhiều tiến bộ trong điều trị đã được áp dụng như: sử dụng kháng sinh dự phòng, điều trị đau đa phương thức đúng phác đồ, đội ngũ điều dưỡng hướng dẫn bệnh nhân luyện tập đúng qui trình, và vai trò của đội ngũ gây mê hồi sức…ngoài ra nhờ có sự thay đổi về các thủ tục hành chính tiến tới “nhanh hơn, chuyên nghiệp hơn”, nên giảm thiểu phiền hà, rút ngắn thời gian điều trị cho bệnh nhân.
TS. Lê Hồng Hải và cộng sự
Khoa Phẫu thuật Khớp, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.
Điện thoại: 0462784151