Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm trùng từ trong bào thai, lúc sinh hoặc sau khi sinh. Nhiễm khuẩn sơ sinh là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ đẻ non, cân nặng thấp. Do vậy bố mẹ trẻ cần có những hiểu biết nhất định để tránh những điều đáng tiếc xảy ra.
1. Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn sơ sinh sớm?
- Nguyên nhân gây nhiễm khuẩn sơ sinh sớm: có liên quan đến người mẹ, trẻ bị lây nhiễm vi khuẩn khi qua đường âm đạo.
- Các vi khuẩn phổ biến liên quan đến nhiễm trùng sớm bao gồm: Streptococcus nhóm B (GBS), Escherichia coli, Staphylococcus non coagulase (tụ cầu không đông huyết tương), Haemophilus influenzae, Listeria monocytogenes.
2. Yếu tố nguy cơ gây nhiễm khuẩn sơ sinh sớm?
- Nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B ở trẻ trước.
- Liên cầu khuẩn nhóm B cư trú ở mẹ, nhiễm khuẩn niệu hoặc nhiễm trùng trong thai kỳ hiện tại.
- Ối vỡ sớm, nước ối bẩn.
- Sinh non chuyển dạ tự nhiên.
- Vỡ ối > 18 giờ ở trẻ đẻ non.
- Mẹ sốt lúc sinh > 38°C, hoặc được theo dõi hoặc xác định chẩn đoán viêm màng ối.
- Mẹ có nghi ngờ hoặc xác định nhiễm trùng nặng cần tiêm kháng sinh trong khoảng thời gian 24 giờ trước và sau khi sinh.
- Trẻ sinh đôi cùng bị nghi ngờ hoặc xác định nhiễm trùng.
3. Nhận biết các dấu hiệu nhiễm trùng sơ sinh sớm có thể gặp ở trẻ:
- Bú kém hoặc bỏ bú.
- Li bì, khó đánh thức.
- Cử động ít hơn bình thường.
- Không dung nạp thức ăn (ví dụ: nôn, chướng bụng, dịch dạ dày bẩn …).
- Rối loạn nhịp tim (nhịp chậm hoặc nhịp nhanh).
- Dấu hiệu suy hô hấp: thở nhanh hoặc rút lõm lồng ngực nặng, cơn ngừng thở.
- Vàng da sớm 24 giờ đầu sau sinh.
- Nhiệt độ < 36°C hoặc > 38°C mà không giải thích được bằng các yếu tố môi trường.
- Thiểu niệu sau 24 giờ tuổi.
- Co giật, thóp phồng
👉Khi có 1 trong các dấu hiệu trên bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám ngay.
4. Xét nghiệm cần làm
- Công thức máu: bạch cầu trung tính < 2 hoặc >15 G/L, tiểu cầu < 100 G/L. Tỉ lệ bạch cầu non: trưởng thành > 0,2.
- Đo CRP lúc trẻ có biểu hiện lâm sàng và 18 - 24 giờ sau, CRP > 10 mg/l.
- Đông máu có thể rối loạn (INR > 2).
- Tăng/ hạ đường huyết.
- Khí máu nếu trẻ có suy hô hấp: toan chuyển hóa (BE ≥ -10).
- Cấy máu (trong tất cả trường hợp).
- Xem xét soi và cấy nước tiểu (không làm thường quy).
- Nếu có biểu hiện nhiễm khuẩn ở da, mắt, rốn thì cấy mủ. Nhiễm khuẩn mắt: chú ý tìm clamydia hoặc lậu cầu và bắt đầu kháng sinh toàn thân trong khi chờ kết quả.
- Chọc dịch não tủy nếu nhiễm trùng nặng hoặc có biểu hiện của viêm màng não mủ.
- Các thăm dò khác: X - quang ngực/bụng.
5. Điều trị như thế nào?
- Luôn luôn chú ý nguyên tắc vô khuẩn trong chăm sóc và điều trị cho trẻ sơ sinh.
- Phát hiện và điều trị biến chứng: suy hô hấp, sốc.
- Điều trị kháng sinh: Nếu nghi ngờ biểu hiện nhiễm trùng, tiến hành các xét nghiệm và bắt đầu
sử dụng kháng sinh sớm nhất có thể.
- Phối hợp với điều trị nâng đỡ và điều trị các biến chứng khác.
+ Cân bằng thân nhiệt:
Nếu trẻ sốt ≥ 38,5℃ thì dùng Paracetamol: 10-15mg/kg/1 lần, không quá 4 lần/ngày.
Nếu trẻ bị hạ nhiệt độ < 36,5℃ : ủ ấm bằng lồng ấp hoặc Kangaru.
+ Cân bằng nước, điện giải, toan kiềm
+ Chống suy hô hấp cấp: Oxy liệu pháp,thở CPAP, hô hấp hỗ trợ.
+ Chống rối loạn đông máu.
- Thay máu: Thay máu một phần trong trường hợp nhiễm trùng nặng, có tác dụng giảm độc tố và nồng độ vi khuẩn.
6. Dự phòng nhiễm khuẩn sơ sinh, bố mẹ cần lưu ý điều gì?
Phát hiện sớm và điều trị có hiệu quả các trường hợp nhiễm khuẩn ở mẹ trong thời gian mang thai tránh lây nhiễm sang con.
- Bảo đảm nguyên tắc vô khuẩn trong chăm sóc và điều trị sơ sinh.
- Tắm và vệ sinh trẻ đúng cách, đặc biệt lưu ý khi chăm sóc các vùng da, rốn, mắt.
- Giáo dục cho mẹ và gia đình ý thức vệ sinh trong quá trình chăm sóc trẻ, rửa tay trước và sau khi chăm sóc trẻ, chăm sóc vệ sinh da, mắt, rốn cho trẻ.
- Phòng ngủ cho trẻ cần thoáng, ấm, sạch và có đủ ánh sáng.
- Cho trẻ bú sữa mẹ sớm sau sinh vì trong sữa mẹ có kháng thể giúp trẻ có thể chống chọi với tác nhân bên ngoài môi trường.
BS. Lê Trương Tuyết Minh
Khoa Nhi, Bệnh viện Trung ương quân đội 108