Trong quá trình thăm khám, đa số người bệnh kể rằng họ thường ngủ không đủ thời gian, rất khó đi vào giấc ngủ và hay bị tỉnh giấc giữa chừng, ngủ đủ thời gian nhưng giấc ngủ không sâu và đầy mộng mị, mất ngủ trắng đêm.
Điều trị các bệnh về mất ngủ tuân thủ theo hai nguyên tắc chính là “Toàn diện” (chỉnh thể) và “Biện chứng luận trị” với hai nhóm biện pháp chủ yếu là: dùng thuốc và không dùng thuốc. Dùng thuốc tùy theo thể bệnh mà lựa chọn các cổ phương (bài thuốc cổ) gia giảm hợp lý theo “biện chứng luận trị” hoặc xây dựng các tân phương trên cơ sở “biện chứng dụng dược” dưới nhiều dạng bào chế khác nhau như: thuốc sắc, thuốc cao, thuốc hoàn mềm hoặc cứng, thuốc đan, thuốc tán hoặc bột thuốc.”
Ngoài ra còn có các dạng thuốc được sử dụng dưới dạng món ăn-bài thuốc (gọi là Dược thiện) như trà thuốc, rượu thuốc, cháo thuốc, canh thuốc…mang đậm tính tự nhiên, rất dễ được cơ thể con người chấp nhận. Thêm nữa, trên cơ sở “Nội ẩm ngoại đồ” y học cổ truyền ngoài việc dùng thuốc uống trong còn kết hợp với các thuốc dùng ngoài dưới hình thức xông, xoa, bôi, đắp, tắm, ngâm…Nhiều phương thuốc được dùng để ngâm châm trước khi đi ngủ cũng đem lại hiệu quả khá tốt trong việc cải thiện giấc ngủ khá độc đáo.
Người bệnh khi có triệu chứng mất ngủ kéo dài thì nên đi khám và điều trị sớm. Vì mất ngủ kéo dài nếu không được điều trị kịp thời và triệt để sẽ trở thành yếu tố nguy cơ dẫn đến nhiều hệ lụy không đáng có như suy nhược thần kinh, loạn thần, trầm cảm, sa sút trí tuệ, thiểu năng tuần hoàn não kinh diễn, thiếu máu cơ tim, đột quỵ não, đột quỵ tim…đặc biệt ở người có tuổi và cao tuổi vốn mắc các bệnh lý nền như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường, vữa xơ động mạch…
Hiện nay, để trị liệu tình trạng mất ngủ, y học hiện đại thường kết hợp chặt chẽ giữa giải quyết nguyên nhân, điều trị cơ chế bệnh sinh và triệu chứng bằng nhiều biện pháp khác nhau trong đó có việc chọn lựa và sử dụng các thuốc chống lo âu trầm cảm, an thần trấn tĩnh, thuốc ngủ…kết hợp với tâm lý liệu pháp, tư vấn thay đổi lối sống, thói quen sinh hoạt, ăn uống, tập luyện thể dục thể thao…Tuy nhiên, trong không ít trường hợp hiệu quả đạt được chưa cao, chưa làm hài lòng bệnh nhân và thầy thuốc, nhất là việc sử dụng thuốc an thần, gây ngủ lâu dài hoặc lạm dụng còn dẫn đến những tác dụng không mong nuốn và gây tình trạng quen thuốc, thậm chí nghiện thuốc.
Kết hợp tập luyện các bài tập dưỡng sinh giúp hỗ trợ điều trị mất ngủ sau Covid-19 tại khoa Y học cổ truyền
Các phương pháp không dùng thuốc để dự phòng và trị liệu mất ngủ của y học cổ truyền, chủ yếu chia hai nhóm: thực hiện các thủ thuật như châm (châm thường, điện châm, từ châm, laser châm, nhĩ châm, đầu châm, diện châm, điện xung trên huyệt..), cứu, xoa bóp, day bấm huyệt, cấy chỉ Catgut vào huyệt…và thực hành các môn tập cổ truyền như tập khí công, dưỡng sinh, thái cực quyền…nhằm mục đích nâng cao chính khí, lập lại cân bằng âm dương, hoạt huyết thông mạch và điều hòa công năng các tạng phủ giúp bổ não ích trí, kiện tỳ hòa vị, bình can tư thận, dưỡng tâm an thần…giúp hỗ trợ trị liệu tích cực cho chứng “Thất miên” tùy theo cơ chế bệnh sinh.
Ngoài ra, khoa y học cổ truyền cũng chú trọng đến việc tư vấn cho người bệnh tạo dựng một đời sống tinh thần cân bằng, thư thái và hoan hỉ theo quan niệm của đạo Phật; điều chỉnh lối sống, thói quen sinh hoạt ăn uống một các lành mạnh và thuận theo tự nhiên. Ví như, không thức quá khuya và nên dậy sớm, không ăn quá no và không để quá đói vào bữa tối, hạn chế các chất kích thích, trọng dụng những đồ ăn thức uống có tính chất an thần mang đậm tính dân gian như chè hạt Sen, Long nhãn, canh lá Vông, canh hoa Thiên lý, trà Tâm sen, trà Lạc tiên, trà nụ hoa Tam thất…
Mất ngủ là một chứng bệnh thường gặp của thời hiện đại gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và công tác của khoảng 1/3 dân số thế giới và ngày càng có xu hướng gia tăng và trẻ hóa, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19 xảy ra. Ở Việt Nam, theo con số thống kê chưa đầy đủ đầu năm 2022 đã ghi nhận 40% bệnh nhân có triệu chứng, ngủ không đủ thời gian, rất khó đi vào giấc ngủ và hay bị tỉnh giấc giữa chừng, ngủ đủ thời gian nhưng giấc ngủ không sâu và đầy mộng mị, mất ngủ trắng đêm./.
Thạc sĩ Bác sĩ Vũ Văn Đại, Khoa Y học Cổ truyền – Bệnh viện TWQĐ 108